Diagnozowanie endometriozy – jakie badania wykonać?

Po przeczytaniu wpisu Co to jest endometrioza i jakie są jej objawy? oraz Podejrzewam, że mam endometriozę – co robić dalej?  pewnie zastanawiasz się w jaki sposób można ją zdiagnozować. Na wstępie muszę powiedzieć, że diagnozowanie endometriozy nie jest proste, mimo wszystkich dolegliwości, które musisz znosić.

Objawy są powodem, aby wybrać się do specjalisty i zacząć się badać tylko… jakie badania wykonać? Dużo zależy od lekarza, na jakiego trafisz. Niestety większość z nas ma za sobą drogę po niezliczonej ilości gabinetach lekarskich.

Do niedawana uważało się, że jedynym sposobem, który w 100% potwierdza endometriozę jest laparoskopia i pobranie wycinka do badania histopatologicznego. Według najnowszych wytycznych Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE) laparoskopię diagnostyczną zaleca się tylko w szczególnych przypadkach, na przykład u pacjentek, u których występują objawy kliniczne, ale diagnozowanie obrazowe nie daje żadnych wyników.

Laparoskopia jest często przysłowiową kropką nad 'i’ w diagnozowaniu endometriozy. Bywa to często tylko formalnością, ponieważ już po wykonaniu innych badań, takich jak USG czy rezonans magnetyczny, lekarz często może stwierdzić obecność endometriozy. Podczas samej laparoskopii też „gołym okiem” widać ogniska endometrialne, guzy, zrosty i torbiele. I nie ma ku temu większych wątpliwości. Badanie histopatologiczne to zbadanie tkanki (pobranej w czasie laparoskopii), za pomocą mikroskopu pod kątem zmian, jakie zachodzą w niej pod wpływem choroby. Jest to bardzo skuteczne badanie. W taki sam sposób bada się nowotwory. Z punktu medycznego, badanie to daje potwierdzenie. Jeżeli wynik badania histopatologicznego nie wykazuje endometriozy (powodem może być na przykład nieprawidłowe zbadanie wycinka), ale są objawy kliniczne i widoczna endometrioza podczas laparoskopii, to nie wyklucza choroby. (7)

Oczywiście, nie jest powiedziane, że od razu musisz kłaść się na stół. To powinna być ostateczność.

Czy można przebadać się jeszcze w inny sposób? 

Diagnozowanie endometriozy krok po kroku

Wywiad lekarski

1.Wywiad lekarski – tak, to też jest diagnozowanie endometriozy. Już z samego wywiadu z pacjentką naprawdę lekarz może się sporo dowiedzieć i jest to podstawa, której nie powinno zabraknąć. To dzięki dobrze przeprowadzonej rozmowie można zaplanować dalsze badania i leczenie. Miałam takich rozmów wiele i na ich podstawie sama byłam w stanie wywnioskować, czy dany lekarz ma pojęcie o endometriozie. Wszystko to zaobserwowałam po tym, jakie pytania mi zadawali. Jeśli jeden lekarz nie pyta praktycznie o nic, a drugi przeprowadza szczegółowy wywiad, to nie masz wątpliwości, który z nich jest w stanie lepiej Ci pomóc.

Jakich pytań możesz się spodziewać? Wypiszę wszystkie, jakie kiedykolwiek zostały mi zadane, abyś mogła się dobrze przygotować i aby nic Cię nie zaskoczyło oraz aby diagnozowanie endometriozy przebiegło skutecznie.

Ważne: Do każdego z poniższych pytań o ból musiałam wskazać miejsce bólu, rodzaj bólu, nasilenie bólu (skala od 1 do 10) i dni cyklu, w których występują. Czyli np. po lewej stronie w X dniach cyklu (albo cały miesiąc).

• Data ostatniej miesiączki, ile trwa, długość cykli, kiedy była pierwsza miesiączka itp. – czyli najpierw standardowo jak u ginekologa.

Czy występują/występuje:

• obfite krwawienia, czy są bolesne?
• bolesne owulacje?
• ból podczas współżycia?
• ból podczas defekacji i mikcji?
• krew w stolcu i w moczu?
• problemy pokarmowe, biegunki, zaparcia itp?
• przewlekłe zmęczenie?
• bóle w okolicy krzyżowej?
• problemy z zajściem w ciążę (jeśli się starasz)?
• jakiekolwiek inne objawy? (mówimy naprawdę wszystko, nawet jak według nas nie ma to znaczenia)
• Czy w rodzinie były przypadki endometriozy?
• Czy masz za sobą jakieś operacje, jeśli tak – to jakie i kiedy one były?
• Jakie leki zażywasz i czy na coś chorujesz?

SPRAWDŹ >>> DZIENNIK OBJAWÓW ENDOMETRIOZY

Zabierz ze sobą swoją dotychczasową dokumentację medyczną (jeśli np. miałaś wcześniej operację), wcześniejsze USG (czasem lekarz je obejrzy dopiero po zbadaniu Cię, aby się nie sugerować opinią innego lekarza). Najważniejsze, aby mieć dokumentację z poprzednich operacji.

Oczywiście, niektórych pytań możesz nie usłyszeć, bo często same mówimy większość od razu, niemalże na jednym wydechu 🙂

Diagnozowanie endometriozy – jakie badania zrobić? 

Badanie palpacyjne i USG z kontrastem

2. Badanie ginekologiczne przedmiotowe wewnętrzne (dwuręczne) – wykonuje się je na fotelu ginekologicznym. Z pewnością takie badanie miałaś już wcześniej wykonywane lecz niekoniecznie pod kątem endometriozy. Lekarz ocenia pozycje, wielkość i ruchomość macicy. Ograniczenie ruchomości i ułożenie w mocnym tyłozgięciu może sugerować zrosty macicy z innymi narządami. Tak było w moim przypadku. Badanie jest pomocne także w ocenie więzadeł krzyżowo-macicznych, przegrody odbytniczo-pochwowej, może ujawnić także guzy/torbiele (jak są wyczuwalne). Pamiętam swoje badanie pod kątem endometriozy i nie będę kłamać, było bardzo bolesne! Głównie ze względu na to, że lekarz wiedział gdzie szukać i można powiedzieć, że znalazł te bolące miejsca (gdzie była endometrioza). Jednak, nie ma się co bać! Pomyśl, ile bólu znosisz w ciągu miesiąca. To badanie w porównaniu z tym to pestka 🙂

3. USG przezpochwowe z kontrastem– kolejne badanie, które zapewne miałaś już kiedyś robione, choć niekoniecznie z kontrastem.  Jak widzisz, na razie wszystko jest Ci znane. USG jest obecnie chyba najczęściej stosowanym narzędziem do diagnozowania endometriozy przez specjalistów. Jest przydatne między innymi w wykryciu guza, torbieli jajników, ocenie ich wielkości i charakteru. Pomaga wykryć także inne ogniska. Jest to badanie obowiązkowe, które wykonywane jest zawsze i każda laparoskopia takim badaniem jest poprzedzona. Oczywiście, nie wszystko może na badaniu być widoczne. Jeśli ogniska endometriozy są bardzo małe lub występują w miejscach, w których są niewidoczne z punktu widzenia USG, to badanie nam tego nie wykaże.

Brak widocznej endometriozy na USG nie wyklucza choroby, zwłaszcza endometriozy na otrzewnej. (7)

4. USG przezodbytnicze – jeśli są ku temu powody, lekarz również wykonuje badanie ulstrasonograficzne poprzez odbyt.

Rezonans magnetyczny – MRI

5. Rezonans magnetyczny MRI– tak jak USG – jest to również badanie obrazowe wykorzystywane do diagnozowania endometriozy. Jednak nie jest ono już wykonywane w gabinecie ginekologicznym. Jeżeli lekarz stwierdzi, że jest taka potrzeba, to wystawia Ci skierowanie na rezonans miednicy mniejszej. Prawdopodobnie wskaże Ci także miejsce, gdzie je wykonać. Liczy się bowiem także profesjonalny opis obrazu. Więc wykonanie badania to jedno, opisanie go – drugie. Taki rezonans jest wykonywany z wlewką doodbytniczą, dożylnym kontrastem i dopochwowym podaniem żelu. Oprócz tego podaje się także dożylnie lub domięśniowo lek rozkurczowy i spowalniający pracę jelit (buscolizynę).

Przed wykonaniem rezonansu należy się dokładnie dowiedzieć jak się przygotować (ile godzin wcześniej przeczyścić jelita), jakie są przeciwskazania (np. rozrusznik serca) oraz co ze sobą zabrać – nie będę tego opisywać, bo nie chcę, abyś się tylko na tym opierała. Najlepiej wejść na stronę internetową lub zadzwonić bezpośrednio tam, gdzie rezonans będzie wykonywany.

Nie jest to badanie bolesne – tak mówią kobiety chore na endometriozę, które przeszły to badanie. Udzielają także wskazówki, aby wziąć na wszelki wypadek ubranie na przebranie (w razie wypłynięcia wlewki), nie zakładać żadnej biżuterii ani odzieży z metalowymi elementami. Jeśli interesuje Cię jak wygląda rezonans oczami pacjentek, koniecznie przeczytaj Rezonans magnetyczny, endometrioza – oczami pacjentek.

Rezonans jest badaniem bezpiecznym i nieinwazyjnym, nie wykorzystuje się bowiem promieniowania jonizującego. Środki kontrastowe są pozbawione jodu. Jak dotąd nie wykazano żadnych szkodliwych skutków rezonansu magnetycznego na organizm. (1).

Rezonans obrazuje bardzo dobrze endometriozę jajnikową, ale już z pozajajnikową, głębokonaciekającą nie jest tak łatwo. (1) Brak widocznej endometriozy na obrazie MRI nie wyklucza choroby, zwłaszcza endometriozy na otrzewnej. (7)

Rezonans magnetyczny pod kątem endometriozy powinno się wykonywać w miejscach, gdzie specjalista będzie potrafił opisać prawidłowo wynik (np. Voxel w Warszawie, Skanmex we Wrocławiu).

Kolonoskopia – a diagnozowanie endometriozy jelita

6. Kolonoskopia – wykonuje się ją to w celu sprawdzenia wnętrza jelita grubego, gdy występują ku temu przesłanki, że endometrioza się tam umiejscowiła (przeniknęła głęboko przez ściany jelita).  Najczęściej jednaj podczas tego badania nie widać endometriozy. Specjaliści od endometriozy posługują się przede wszystkim badaniem USG i rezonansem. Diagnozowanie endometriozy nie opiera się na tym badaniu.

Diagnozowanie endometirozy z krwi? Marker Ca-125

7. Marker Ca-125– tak, marker Ca-125 jest markerem nowotworowym, wykorzystywanym przede wszystkim w diagnostyce nabłonkowego nowotworu jajnika. Nie ma jak na razie markera typowo do wykrywania endometriozy. Ale niektórzy lekarze posiłkują się właśnie tym wymienionym wyżej.

Przy endometriozie marker ten może być podwyższony, ale nie zawsze tak jest. W moim przypadku wynik markera Ca-125 był w porządku, mimo endometriozy III stopnia.

Na podstawie tego badania nie można stwierdzić jednoznacznie endometriozy.

Obecne wytyczne ESHRE: „Clinicians should not use measurement of biomarkers in endometrial tissue, blood,
menstrual or uterine fluids to diagnose endometriosis.” (7) Czyli nie powinno się stosować biomarkerów jako narzędzia diagnostycznego.  

Mówię jednak o tym badaniu, ponieważ mnie skierowano na wykonanie tego badania bez wyjaśnienia dlaczego i po co. Nie wiedziałam wtedy, że jest to wykonywane w celu „diagnozowania” endometriozy. A sama nazwa „marker nowotworowy” wywołała u mnie wiele emocji.

Laparoskopia i diagnozowanie endometriozy

8. Laparoskopia – do niedawna uznawana za złoty standard leczenia. Diagnozowanie endometriozy też często przebiegało za pomocą laparoskopii. Laparoskopia diagnostyczna jest obecnie zalecana w wytycznych Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE) tylko w szczególnych przypadkach, na przykład u pacjentek, u których występują objawy, ale diagnozowanie obrazowe nie daje żadnych wyników.

Podczas laparoskopii pobiera się wycinek do badania histopatologicznego, który potwierdza chorobę. Podczas laparoskopii lekarz może też obejrzeć nasze narządy wewnętrzne od środka i sprawdzić, co się dzieje, jaka jest rozległość i stopień zaawansowania endometriozy. Jednak laparoskopia powinna być ostatecznością, z pewnością pacjentki nie powinny być diagnozowane laparoskopią bez wykonania wcześniej innych badań.

Co to jest w ogóle laparoskopia? Jest to zabieg chirurgiczny, który się wykonuje w znieczuleniu ogólnym. Chirurg wykonuje niewielkie nacięcie w pępku, przez które wprowadza laparoskop (z kamerą) umożliwiający obserwowanie wnętrza jamy brzusznej. Do brzucha jest wpuszczany dwutlenek węgla, aby podnieść powłoki brzuszne i odsunąć od siebie narządy. Dzięki temu, lekarz ma więcej miejsca oraz lepsze pole widzenia. Jeżeli jest potrzebna operacja, to wykonuje się kolejne małe nacięcia (najczęściej w okolicy linii bielizny), aby wprowadzić przez nie narzędzia.

Zakres laparoskopii jest uzależniony od stopnia zaawansowania choroby i jej rozległości. Często przed samą laparoskopią ciężko określić, co będzie wewnątrz. Bywa i tak, że potrzebny jest drugi chirurg, gdy endometrioza zaatakuje inne narządy, np. jelito

Laparoskopia jest mniej inwazyjna niż laparotomia (czyli rozcięcie powłok brzusznych). Szybciej dochodzi się do siebie i istnieje mniejsze ryzyko zrostów pooperacyjnych. Ja przeszłam i laparotomię w Polsce (wycięcie wyrostka robaczkowego) i laparoskopię w Niemczech (endometrioza). Różnica jest naprawdę ogromna. Po laparoskopii w ten sam dzień wstałam z łóżka. Oczywiście to lekarz decyduje o tym, czy potrzebna jest laparoskopia czy laparotomia. Jest to uzależnione od tego, jak bardzo rozległa jest endometrioza. Czytałam jednak historie, gdy w jednym szpitalu mówili kobiecie, że możliwa jest tylko laparotomia ze względu na wielkość torbieli, a w innym szpitalu/klinice byli w stanie zrobić to metodą laparoskopową. Myślę, że zawsze warto zasięgnąć więcej niż jednej opinii.

Laparoskopię kobiety najczęściej zostawiają na koniec, kiedy już stan i dolegliwości się pogarszają. Choroba też jest bardziej zaawansowana. Przyczyną z pewnością jest koszt, który oscyluje w granicach nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. A także brak możliwości leczenia… Bowiem w Polsce leczenie endometriozy w ramach ubezpieczenia obejmuje jedynie wycięcie torbieli na jajniku i refundacja wynosi około 2 tys zł (z tego, co wiem do tej pory). A niestety endometrioza niszczy także inne narządy, jak pęcherz, jelita czy płuca. Kobiety same podejmują koszty przeprowadzenia laparoskopii na wysokim poziomie. Ogromne koszty.

Czytałam też wypowiedzi kobiet, które były operowane w ramach ubezpieczenia i przyniosło im to więcej szkody, w efekcie czego i tak udały się później na prywatny zabieg. Oczywiście, nie mam żadnego potwierdzenia tych wypowiedzi, nie znam też żadnych szczegółów, jednak wiele takich historii udało mi się usłyszeć. Nie chcę też robić szufladkowania co jest gorsze, a co jest lepsze. Bo nawet prywatnie nie zawsze trafiałam na dobrą jakość wizyt. Ważne jednak, aby diagnozowanie endometriozy przebiegało jak najszybciej, sprawniej (i oczywiście jak najmniej inwazyjnie), bo szybsza diagnoza to dla nas szybsze możliwości leczenia.

Laparoskopia endometriozy i pobyt w klinice – jak to wyglądało? – EndoDziewczyna

• • Instagram