Endometrioza to jedno z najbardziej rozpowszechnionych i niezrozumianych schorzeń, które dotyczy milionów kobiet na całym świecie. Jednak pomimo tego, że endometrioza dotyczy tak wielu kobiet, wciąż istnieje wiele niejasności i braku świadomości na temat tej choroby. Aby zrozumieć, jak endometrioza wpływa na kobiety, konieczne jest zapoznanie się z kilkoma kluczowymi pojęciami i informacjami na temat tej choroby.
Lista pojęć:
Kluczowe pojęcia dla kobiet z endometriozą i ich bliskich
Prowadzenie bloga o endometriozie skłoniło mnie do pogłębienia kluczowych pojęć, które powinnaś poznać jako pacjentka lub jako osoba, która ma w swoim otoczeniu kobietę cierpiącą na endometriozę. Zrozumienie tych terminów i pojęć może pomóc Ci skuteczniej radzić sobie z chorobą, ułatwić komunikację z lekarzami oraz lepiej zarządzać własnym zdrowiem. Jeśli natomiast jesteś osobą wspierającą kobietę z endometriozą, zapoznanie się z tymi terminami pomoże Ci lepiej zrozumieć, z czym się ona boryka.
Czym w ogóle jest endometrioza możesz przeczytać w tym artykule >> endometrioza, a sposoby diagnozowania opisałam tutaj >> diagnozowanie.
Torbiel czekoladowa (endometrialna)
Torbiel czekoladowa (endometrialna) – Torbiel czekoladowa jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów endometriozy i często to właśnie te torbiele na jajnikach są dostrzegana na USG przez ginekologów, którzy nie specjalizują się w endometriozie. Jest to guzek wypełniony gęstą, ciemnobrązową substancją, która przypomina wyglądem czekoladę – stąd nazwa. Ta substancja składa się z krwi, której nie udało się usunąć z organizmu i zgromadziła się w torbieli. Torbiele czekoladowe mogą powodować ból, a także prowadzić do powstawania zrostów.
Ogniska endometrialne
Ogniska endometrialne – Ogniska endometrialne odnoszą się do miejsc, gdzie tkanka podobna do endometrium rozwija się poza macicą. Te ogniska mogą występować w różnych miejscach wewnątrz miednicy, takich jak jajniki, jajowody, otrzewna, powierzchnia narządów miednicy a nawet w miejscach poza miednicą. Ogniska endometrialne mogą być małe lub duże, a ich obecność jest jednym z głównych wskaźników endometriozy. Te ogniska mogą krwawić i prowadzić między innymi do tworzenia się torbieli czekoladowych, guzów, powodując ból i inne objawy.
Dysmenorrhea
Dysmenorrhea – Pojęcie to oznacza bolesne miesiączkowanie. Bolesne miesiączki można podzielić na dwa główne typy: pierwotna (to najczęstsza forma dysmenorrhei, która występuje bez towarzyszących problemów zdrowotnych) i wtórna (jest spowodowana konkretnymi problemami zdrowotnymi lub strukturalnymi w obrębie narządów miednicy, jej przyczyną może być endometrioza).
Dyspareunia
Dyspareunia – To stan, w którym doświadczasz bólu lub nieprzyjemnych doznań podczas współżycia seksualnego. Może to obejmować dyskomfort, pieczenie, uczucie napięcia, ostry ból lub ból chroniczny w obrębie narządów płciowych, które występuje podczas lub po współżyciu seksualnym. Dyspareunia może mieć zarówno przyczyny fizyczne, jak i psychologiczne. Jedną z przyczyn może być endometrioza.
Stan zapalny
Stan zapalny – Stan zapalny jest reakcją obronną organizmu na uszkodzenie lub infekcję. W przypadku endometriozy, obecność tkanki podobnej do endometrium poza macicą może prowadzić do stanu zapalnego. Ten stan zapalny może powodować ból, obrzęk i inne objawy związane z endometriozą. Stan zapalny może mieć wpływ na funkcjonowanie narządów w miednicy i ogólny stan zdrowia pacjentki.
Zrosty
Zrosty – Zrosty są “sklejenia” składające się z włóknistej tkanki, które łączą narządy, które normalnie nie są ze sobą połączone. Można je porównać do blizn, które wiążą ze sobą poszczególne struktury wewnątrz miednicy. U kobiet cierpiących na endometriozę, zrosty najczęściej występują na jajnikach, jajowodach, macicy, jelicie oraz w obrębie ściany miednicy. Proces tworzenia się zrostów rozpoczyna się od pojedynczych pasm włóknistej tkanki, a w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do tzw. „frozen pelvis”, czyli praktycznie całkowitego “zamrożenia” miednicy. Istnieje kilka czynników, które przyczyniają się do powstawania zrostów w przypadku endometriozy. Sama endometrioza, poprzez powstawanie krwawień w trakcie miesiączki, prowadzi do powstawania ran, które w naturalny sposób goją się, ale w przypadku endometriozy, proces gojenia jest zakłócony. Wzmożony stan zapalny towarzyszący chorobie przyczynia się do zwiększonej produkcji tkanki łącznej i tworzenia się blizn, które mogą łączyć narządy ze sobą. Ponadto, interwencje chirurgiczne, takie jak laparoskopia czy laparotomia, również mogą prowadzić do powstawania zrostów, ponieważ uszkadzają tkanki, co powoduje reakcję gojenia i tworzenie się zrostów.
Obecność zrostów w endometriozie może prowadzić do wielu trudności i objawów, takich jak ból, ograniczona ruchomość narządów, trudności w zajściu w ciążę oraz problemy z układem pokarmowym.
Frozen pelvis
Frozen pelvis – Termin „zamrożona miednica” nie jest oficjalnym terminem medycznym. Oznacza to stan, kiedy narządy miednicy mniejszej przylegają do siebie i spowodowane jest to endometriozą głęboko naciekającą. Tymi narządami są zwykle: odbytnica, pęcherz moczowy i moczowody, macica, a nawet jelito grube i cienkie.
Endometrioza głęboko naciekająca (DIE)
Endometrioza głęboko naciekająca (DIE) – Endometrioza głęboko naciekająca jest bardziej zaawansowaną i agresywną postacią endometriozy. “Definicja endometriozy głęboko naciekającej mówi o 5-mm nacieku tkanki endometrialnej pod otrzewną. Ze względu na różnice w budowie, formie, a także aktywności, w latach 90. ogniska endometriozy miednicy mniejszej zostały podzielone na trzy grupy: postać otrzewnową, jajnikową i głęboko naciekającą” (1).
Płyn w zatoce Douglasa
Płyn w zatoce Douglasa – Płyn w zatoce Douglasa odnosi się do obecności płynu w przestrzeni anatomicznej zwaną zatoką Douglasa. Zatoka ta znajduje się między macicą a odbytem u kobiet. W przypadku endometriozy, tkanka endometrialna mogłaby również rozwijać się w tej okolicy. Powoduje to stan zapalny, który może prowadzić do gromadzenia się płynu w tej przestrzeni. Obecność płynu w zatoce Douglasa może być widoczna podczas badania ultrasonograficznego lub laparoskopii.
Otrzewna
Otrzewna – Otrzewna to błona surowicza, która wyściela jamę brzuszną oraz jamę miednicy i pokrywa narządy wewnętrzne w tym obszarze. W przypadku endometriozy, tkanka endometrialna może rozwijać się na powierzchni otrzewnej, co prowadzi do powstawania zmian endometrialnych na tej błonie. Obecność endometriozy na otrzewnej może powodować ból brzucha, zrosty oraz pogorszenie ogólnego stanu zdrowia.
Endobelly
Endobelly – termin endobelly nie jest oficjalnym terminem medycznym. Stworzony został przez pacjentki i oznacza powiększony brzuch u kobiet z endometriozą. Więcej o endobelly przeczytasz w tym wpisie.
Całujące się jajniki
Całujące się jajniki – Endometrioza może prowadzić do zrostów między jajnikami, co powoduje ich przyleganie do siebie. Obraz “całujących się jajników” najczęściej świadczy o ciężkiej postaci choroby (4).
Sklerotyzacja torbieli endometrialnej
Sklerotyzacja torbieli endometrialnej – to małoinwazyjna metoda służąca do usuwania torbieli endometrialnych. Zabieg polega na usunięciu z torbieli płynu i wstrzyknięciu do jej środka substancji sklerotyzującej – najczęściej jest to alkohol etylowy – która powoduje podrażnienie ściany torbieli. Podrażnienie to prowadzi do tworzenia się zrostów i blizn wewnątrz torbieli. Zwłókniała torbiel zanika. Sklerotyzacja torbieli endometrialnej jest wykonywana w trakcie laparoskopii lub drogą przezpochwową pod kontrolą USG.
Resekcja jelita
Resekcja jelita – Resekcja jelita odnosi się do chirurgicznego usunięcia fragmentu jelita, który może być dotknięty przez endometriozę. W niektórych zaawansowanych przypadkach endometriozy, szczególnie gdy dochodzi do poważnych zmian w jelitach, może być konieczna operacja mająca na celu usunięcie zmienionego fragmentu jelita.
Ruchomość macicy
Ruchomość macicy – Ruchomość macicy odnosi się do naturalnej zdolności macicy do wykonywania ruchów. W przypadku endometriozy, zmiany i blizny spowodowane rozwojem endometriozy mogą wpływać na ruchomość macicy. Mogą występować zrosty, które utrudniają elastyczność i ruchy macicy, co może prowadzić do bólu i innych objawów.
Mobilność narządów
Mobilność narządów – Mobilność narządów odnosi się do zdolności narządów w miednicy do swobodnego poruszania się i wykonywania swoich funkcji. W przypadku endometriozy, zrosty mogą ograniczać mobilność narządów, takich jak macica, jajniki, jajowody, pęcherz moczowy czy jelita. To ograniczenie mobilności może prowadzić do bólu, dyskomfortu i innych objawów.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne – Leczenie farmakologiczne jest jedną z metod terapii endometriozy. Polega na stosowaniu leków, które mają na celu kontrolowanie objawów choroby, zmniejszenie bólu oraz ograniczenie rozwoju endometriozy. Wśród najczęściej stosowanych leków znajdują się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki hormonalne (takie jak doustne środki antykoncepcyjne, progestageny, agonisty GnRH) oraz leki hamujące angiogenezę.
Laparoskopia
Laparoskopia – To minimalnie inwazyjna procedura, która polega na wprowadzeniu cienkiego narzędzia zwanego laparoskopem przez niewielkie nacięcie w brzuchu. Laparoskopia umożliwia lekarzom wizualizację i ocenę zaawansowania endometriozy. Laparoskopia jest wykorzystywana w celach terapeutycznych, aby usunąć zmiany endometrialne i zmniejszyć dolegliwości pacjentki.
Dominacja estrogenowa
Dominacja estrogenowa – Odnosi się do stanu, w którym poziom estrogenów w organizmie jest nieproporcjonalnie wysoki w stosunku do poziomu progesteronu. Estrogeny i progesteron to dwa główne hormony płciowe u kobiet, które regulują wiele procesów w organizmie.
Dienogest
Dienogest – To syntetyczny progestagen stosowany głównie w terapii hormonalnej. Jest to substancja czynna, która jest podobna w swoim działaniu do naturalnego progesteronu, hormonu produkowanego przez jajniki u kobiet. Dienogest jest stosowany głównie w leczeniu stanów związanych z zaburzeniami hormonalnymi u kobiet. Dienogest jest stosowany w leczeniu endometriozy.
Klasyfikacja #Enzian
Klasyfikacja #Enzian – Nowy system #Enzian stworzono w celu pełnego odwzorowania endometriozy, w tym lokalizacji anatomicznej, wielkości zmian, zrostów i stopnia zajęcia sąsiednich narządów, który można wykorzystać zarówno metodami diagnostycznymi (sonografia i MRI), jak i chirurgicznymi (8). Jest to holistyczne narzędzie do mapowania endometriozy.
Klasyfikacja Enzian ma na celu ułatwienie lekarzom oceny zaawansowania endometriozy oraz planowania odpowiedniego leczenia. Klasyfikacja ta ułatwia również lekarzom porozumiewanie się między sobą. Dzięki temu, lekarze mogą precyzyjnie przekazywać informacje dotyczące stanu pacjenta, co jest istotne przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych i planowaniu leczenia.
Fizjoterapia uroginekologiczna
Fizjoterapia uroginekologiczna – To specjalistyczna dziedzina fizjoterapii, która zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń funkcji miednicy mniejszej u kobiet. Miednica mniejsza obejmuje obszar narządów płciowych, pęcherza moczowego, odbytu i powiązanych struktur.
Fizjoterapia uroginekologiczna koncentruje się na poprawie funkcji układu miednicy mniejszej, eliminacji bólu oraz przywracaniu lub wzmacnianiu mięśni dna miednicy. Specjaliści w tej dziedzinie pracują z kobietami, które doświadczają różnych problemów związanych z miednicą mniejszą, takich jak nietrzymanie moczu, nietrzymanie stolca, ból w okolicy miednicy, zaburzenia seksualne czy narządy rodnego. Przeczytaj wpis przygotowany przez fizjoterapeutkę uroginekologiczną >> tutaj.
Dieta przeciwzapalna
Dieta przeciwzapalna – To sposób żywienia, który ma na celu redukcję stanu zapalnego w organizmie poprzez wybieranie pokarmów o działaniu przeciwzapalnym i eliminowanie lub ograniczanie spożycia pokarmów, które mogą przyczyniać się do stanu zapalnego. Niektóre zasadnicze zalecenia diety przeciwzapalnej obejmują: spożywanie warzyw i owoców bogatych w przeciwutleniacze, witaminy, minerały i błonnik, wybieranie zdrowych tłuszczów, spożywanie ryb bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3, ograniczanie spożycia czerwonego mięsa, unikanie przetworzonej żywności, spożywanie ziół i przypraw o działaniu przeciwzapalnym. Więcej o diecie przeczytasz >> tutaj.
Źródła:
- Songin T. „Endometrioza głęboko naciekająca przegrody odbytniczo-pochwowej – problem interdyscyplinarny” [Deep infiltrating endometriosis of the rectovaginal septum – an interdisciplinary problem]. Borgis – Nowa Medycyna 3/2019, s. 108-118. DOI: 10.25121/NM.2019.26.3.108
- Koninckx PR, Ussia A, Adamyan L et al. „Deep endometriosis: definition, diagnosis, and treatment.” Fertil Steril 2012; 98(3): 564-571. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22938769/
- Gordts S, Koninckx P, Brosens I. „Pathogenesis of deep endometriosis.” Fertil Steril 2017; 108(6): 872-885. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29100623/
- Ghezzi F, Raio L, Cromi A, Duwe DG, Beretta P, Buttarelli M, Mueller MD. „Kissing ovaries: a sonographic sign of moderate to severe endometriosis.” Fertil Steril 2005; 83(1): 143-7. doi: 10.1016/j.fertnstert.2004.05.094 [Link: PubMed]
- El-Kader AIA, Gonied AS, Mohamed ML, Mohamed SL. „Impact of Endometriosis-Related Adhesions on Quality of Life among Infertile Women.” Int J Fertil Steril. 2019 Apr-Jun; 13(1): 72-76. doi: 10.22074/ijfs.2019.5572 [Link: PubMed]
- Seckin T, MD. „Frozen Pelvis in Advanced Endometriosis.” Date: June 10, 2020. [Link: https://drseckin.com/frozen-pelvis/]
- Horbaczewska A. „Endometrioza na drodze do płodności” [Endometriosis on the path to fertility]. Opublikowano: 02.03.2023. Redakcja Płodność.pl.
- Enzian-Klassifikation, Stiftung Endometriose Forschung. Dostępne na: https://www.endometriose-sef.de/aktivitaeten/klassifikation-enzian/, [data dostępu: 11.06.2023]
