Dziś chcę poruszyć temat, który często towarzyszy nam w codziennej rzeczywistości – lęk przed nawrotem endometriozy. Wiem, że każda z nas doświadcza go w inny sposób, ale jestem tu, aby podzielić się moimi myślami, emocjami i sposobami. Zapraszam do lektury.
Pamiętaj proszę, że ten wpis nie może zastąpić terapii ani konsultacji lekarskiej. Jeśli doświadczasz zaburzeń lękowych, skontaktuj się z psychoterapeutą i psychiatrą.
Lęk przed nawrotem endometriozy - Czym w ogóle jest lęk?
Ogólnie rzecz biorąc, lęk jest stanem emocjonalnym towarzyszącym poczuciu zagrożenia lub niepewności. Może być wywołany na przykład przez myśli lub przewidywania dotyczące przyszłości. Powodować go mogą również realne zagrożenia, które rzeczywiście mogą zaistnieć, ale mają charakter subiektywny (powstają w naszej wyobraźni). Lęk nie jest jednak tym samym, co strach. Strach pojawia się w przypadku realnego zagrożenia, np. gdy widzimy szybko jadący samochód w naszą stronę, który może nas za chwilę potrącić. W przypadku endometriozy mówimy o lęku, bo nie wiemy, czy objawy naszej choroby rzeczywiście nawrócą, czy są to tylko nasze przewidywania i myśli. Lęk ma charakter nieokreślonego bliżej niebezpieczeństwa.
W reakcji na lęk, organizm uruchamia tzw. „reakcję walcz lub uciekaj”, co oznacza, że aktywują się różne układy fizjologiczne, takie jak układ nerwowy autonomiczny, który reguluje funkcje takie jak tętno, oddychanie czy potliwość. To wszystko ma przygotować naszą fizjologię do szybkiej reakcji na ewentualne zagrożenie.
Lęk może mieć różne źródła, w tym genetyczne skłonności, wcześniejsze doświadczenia życiowe, struktury mózgu oraz czynniki środowiskowe. Odczuwanie lęku w pewnym stopniu jest normalne i adaptacyjne, gdyż pomaga nam reagować na sytuacje, które wymagają naszej uwagi i mobilizacji.
Jednakże, gdy lęk staje się nadmierny, niewspółmierny do rzeczywistego zagrożenia lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie, może to wskazywać na występowanie zaburzeń lękowych, takich jak zaburzenie lękowe uogólnione, fobia społeczna czy zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.
Kiedy po raz pierwszy dowiedziałyśmy się, że mamy endometriozę, nasze życie wydawało się wywrócić do góry nogami. Ból, nieregularne cykle, wizyty u lekarzy – to wszystko stało się naszą codziennością. W końcu, gdy udało nam się zdiagnozować i podjąć kroki w kierunku leczenia, myślałyśmy, że najgorsze już za nami. Niestety, życie z endometriozą to ciągłe wyzwania…
Lęk przed nawrotem choroby - psychologiczne podstawy lęku
Endometrioza nie tylko wiąże się z fizycznymi dolegliwościami, ale także wywiera wpływ na sferę psychiczną. Często doświadczamy uczucia niepewności, bezsilności i niepokoju związanego z możliwością nawrotu choroby. Lęk jest naturalną reakcją na niepewność, jednak niektóre kobiety mogą odczuwać go w sposób nasilony, co może wpłynąć na jakość życia.
W momencie, gdy objawy ustąpiły, a my przeszłyśmy operację i poddajemy się leczeniu, zamiast cieszyć się z możliwości „normalnego” funkcjonowania, często zmagamy się z lękiem przed możliwym nawrotem. Nawet jeśli fizyczne symptomy zostały złagodzone, te związane z naszą sferą psychiczną nie chcą nas opuścić.
Lęk jest często wywołany przez poczucie niepewności. Choroba jak endometrioza może być trudna do przewidzenia i kontrolowania.
Ból i dyskomfort fizyczny spowodowany endometriozą często wpływaja na nasze samopoczucie emocjonalne. Związek między tymi dwoma sferami może sprawić, że lęk przed nawrotem jest silnie skorelowany z lękiem przed bólem i dyskomfortem.
Również wspomnienia związane z wcześniejszymi objawami i bolesnymi doświadczeniami mogą wywoływać lęk przed nawrotem.
Warto wspomnieć także o mechanizmie antycypacji, który polega na przewidywaniu i przygotowywaniu się na przyszłe wydarzenia. W przypadku endometriozy, może to oznaczać, że stale jesteśmy na straży, oczekując nawrotu. Zwłaszcza, jak te przewidywania i przygotowywanie się na nawrót choroby zawładnęły naszym życiem. Sama antycypacja może być dobra, gdy jest realistycznym przywidywaniem wystąpienia jakiegoś zagrożenia, pomaga nam się oswoić z nim oraz przygotować na zmierzenie się z nim i jego konsekwencjami. W ten sposób zabezpieczamy się przed stresem. Warto jednak obserwować czy nie wymyka nam się to spod kontroli i nie żyjemy w ciągłym stresie oczekując tego zagrożenia.
Co jeszcze może wywoływać w nas lęk przed nawrotem endometriozy? Porównywanie naszego doświadczenia z endometriozą do doświadczeń innych kobiet. Gdy widzimy, że u koleżanki endometrioza wróciła, nawet po operacji i leczeniu, możemy doświadczać lęku i bać się, że i nam się to na pewno przytrafi.
Pamiętajmy, że choroba może wpłynąć na naszą tożsamość, a także na nasze role społeczne, zawodowe i osobiste. Lęk przed nawrotem endometriozy może wynikać z obaw o utratę zdolności do spełniania tych ról w związku z potencjalnymi objawami lub ograniczeniami.
Jak sobie radzić?
- Edukacja i wiedza. Posiadanie wiedzy na temat endometriozy daje pacjentkom poczucie pewnej kontroli nad swoją sytuacją. Kiedy rozumiemy, co to jest endometrioza, jakie są jej objawy, co może wywołać nawroty, jakie są dostępne opcje leczenia, czujemy, że mamy wpływ na to, co się dzieje w naszym ciele. To poczucie aktywnego uczestnictwa w zarządzaniu swoim stanem zdrowia może działać jako tarcza przed poczuciem bezsilności, które często towarzyszy lękowi.
- DeMITologizacja niepewności.
Niepewność jest jednym z głównych wyzwań, którym my, pacjentki z endometriozą, musimy stawić czoło. W miarę zdobywania wiedzy, wiele rzeczy, które mogłyby wydawać się niejasne lub tajemnicze, stają się bardziej zrozumiałe i przewidywalne. To prowadzi do demitologizacji, czyli rozbijania mitów lub fałszywych przekonań związanych z chorobą. Kiedy jesteśmy w stanie spojrzeć na endometriozę przez pryzmat nauki i faktów, unikamy spekulacji i fantastycznych wyobrażeń, które często wywołują zbędny lęk.
- Komunikacja z lekarzem. Bycie dobrze poinformowaną pacjentką ułatwia konstruktywną komunikację z lekarzem. Zrozumienie medycznego języka i procesów chorobowych pozwala na lepsze zadawanie pytań, wyrażanie obaw i podejmowanie wspólnych decyzji dotyczących leczenia. Dobra komunikacja z zespołem medycznym buduje zaufanie i zwiększa pewność, że otrzymujemy właściwą opiekę. W relacji z lekarzem istotna jest również otwartość, zadawanie pytań oraz rozwiewanie wątpliwości, które nas nurtują. Warto pytać lekarza o konkretne w odniesieniu do naszej sytuacji. Często zdarza się, że absorbując się historiami innych kobiet w Internecie, narażamy się na obawy, które wcale nie muszą odpowiadać naszemu przypadkowi.
- Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia, zwłaszcza podejście poznawczo-behawioralne, może pomóc w identyfikowaniu negatywnych myśli i wzorców myślowych związanych z lękiem. Terapeuta może wspomóc w rozwijaniu zdrowszych strategii radzenia sobie. Sama korzystam z psychoterapii i po dłuższym czasie widzę pozytywne zmiany. Podejście poznawcze pomaga w identyfikowaniu myśli, które wywołują lub nasilają lęk. W kontekście endometriozy mogą to być myśli typu „To się na pewno wróci” lub „Nie dam sobie rady, jeśli znów zachoruję”. Terapeuta wspomaga nas w rozpoznawaniu tych myśli i zrozumieniu, jak wpływają one na emocje i zachowanie. Terapia poznawczo-behawioralna zachęca do przeprowadzania analizy logicznej myśli wywołujących lęk. Terapeuta pomaga nam ocenić, czy te myśli są oparte na faktach czy też są przesadzone, nieuprawnione lub zniekształcone. To umożliwia realistyczną ocenę potencjalnych zagrożeń.
Jeśli dotrwałaś do końca, to chciałabym Ci polecić jeszcze przeczytanie tekstu przygotowanego przez psychoterapeutkę Małgorzatę Orzeł: Jak sobie radzić z emocjami?
- „Strach czy lęk?” Uniwersytet Warszawski. [Data dostępu: 29 sierpnia 2023]. Dostępne na: https://cwid.uw.edu.pl/strach-czy-lek/
- Eichinger, Natalie. „Endometriose: Angst vor einem Rückfall?” [Data dostępu: 29 sierpnia 2023]. Dostępne na: https://www.mutsprung.at/endometriose-angst-vor-einem-rueckfall/
- Lęk. Instytut Psychologii Zdrowia. [Dostęp: 29.08.2023] Dostępne na: https://psychologia.edu.pl/slownik/id.lek/i.html
- Gmurek, Monika. „Czym są dojrzałe mechanizmy obronne?” Przygotowała dr Monika Gmurek, Ekspert Fundacji A.R.T. przeciwprzemocy. Fundacja A.R.T., [data dostępu: 29.08.2023]. Dostępne na: https://fundacjaart.pl/bazawiedzy/czym-sa-dojrzale-mechanizmy-obronne/
