Pomimo postępów w dziedzinie medycyny, skuteczne leczenie endometriozy nadal jest przedmiotem intensywnych badań. Jednym z kierunków, który zdobywa coraz większe uznanie, jest rola diety. Jeśli mowa o diecie, to prawie zawsze mowa o antyoksydantach. Co to są antyoksydanty i gdzie możemy je znaleźć? Czy antyoksydanty i endometrioza to dobre połączenie dla Twojego zdrowia? Tego dowiesz się w poniższym tekście.
Co to są antyoksydanty i fitoskładniki?
Jak już zdajemy sobie sprawę, dieta ma znaczący wpływ na objawy endometriozy. Teraz warto głębiej przyjrzeć się temu zagadnieniu i zrozumieć, dlaczego pewne elementy i składniki w naszej diecie odgrywają kluczową rolę.
Choroba ta powoduje zmiany w procesach metabolicznych organizmu, co skutkuje wzrostem stresu oksydacyjnego [1].
Antyoksydanty to substancje, które neutralizują wolne rodniki w organizmie. Wolne rodniki są cząstkami, które mogą uszkadzać komórki, biorąc udział w procesach zapalnych i przyczyniając się do rozwoju wielu chorób, w tym endometriozy. Antyoksydanty chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, wspierając utrzymanie zdrowego funkcjonowania organizmu. W uproszczeniu, antyoksydanty pełnią rolę naprawczą w organizmie ludzkim, usuwając szkody spowodowane przez reaktywne i toksyczne wolne rodniki, które powstają podczas procesów biochemicznych związanych z oddychaniem komórkowym.
Fitoskładniki, czyli naturalnie występujące substancje roślinne, pełnią różnorodne funkcje w obronie roślin przed szkodliwymi wpływami otoczenia. Jak się okazuje, mogą również odgrywać kluczową rolę w łagodzeniu objawów endometriozy.
Gdzie znajdziemy antyoksydanty i fitoskładniki?
Do najpotężniejszych antyoksydantów zaliczają się witaminy: A, C, E, selen, cynk oraz likopen. Wartościowym źródłem tych korzystnych związków są świeże warzywa i owoce.
„Według skali ORAC najwięcej jest ich w popularnych w Polsce warzywach (czosnek, cebula, szparagi, fasola), w owocach jagodowych, orzechach i przyprawach (goździki, cynamon, oregano, tymianek). Najszerzej literaturze opisane jest korzystne działanie witamin A, E, C, β-karotenu czy glutationu. Badania epidemiologiczne sugerują, że spożywanie żywności bogatej w przeciwutleniacze ogranicza możliwość wystąpienia wielu chorób, w tym nowotworowych. Wśród licznych badań prowadzonych na świecie podkreśla się szczególną rolę kurkuminy, gingerolu, gallusanu epigallokatechiny, genisteiny i resweratrolu – substancji zawartych w produktach spożywczych, korzystnie wpływających na ograniczenie rozwoju chorób nowotworowych.” [5]
Antyoksydanty występują w różnorodnych produktach spożywczych. Kilka kluczowych źródeł obejmuje:
- Owoce i warzywa: Jagody, maliny, szpinak, brokuły, papryka, fasola, szparagi.
- Tłuszcze: Nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w oliwie z oliwek, orzechach włoskich, awokado.
- Ryby: Tłuste ryby morskie, takie jak łosoś czy tuńczyk, bogate w kwasy omega-3.
- Nasiona i orzechy: Siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie.
- Przyprawy: Kurkuma, imbir, cynamon, oregano, goździki, tymianek.
Im więcej spożywamy owoców i warzyw, a także im bardziej różnorodny i kolorowy jest nasz talerz, tym łagodniejsze mogą być objawy endometriozy. Szczególnie korzystne są owoce i warzywa bogate w przeciwutleniacze, takie jak witaminy A, C, E, oraz substancje wspierające procesy antyoksydacyjne, takie jak barwniki roślinne, cynk, selen, czy kwas foliowy. Te składniki mogą znacząco przyczynić się do skutecznego leczenia endometriozy. Wyniki badań potwierdzają, że zwiększone spożycie owoców i warzyw, szczególnie tych bogatych w witaminy C i E, może skutkować aż 43% redukcją przewlekłych dolegliwości bólowych [2], co stanowi wystarczający powód do zwiększenia ich ilości w codziennej diecie.
Przykłady fitoskładników obejmują różnorodne substancje, takie jak flawonoidy, karotenoidy, izoflawony, glikozydy fenolowe oraz fitosterole. Różnorodność funkcji, jakie pełnią w roślinach, sprawia, że fitoskładniki mogą wpływać korzystnie na zdrowie ludzi, którzy spożywają produkty roślinne bogate w te substancje.
Konkretnymi przykładami fitoskładników są pigmenty nadające kolor warzywom i owocom, takie jak czerwony kolor pomidora czy zielona barwa sałaty i szpinaku. Te barwniki mają zdolność pochłaniania i neutralizacji szkodliwego promieniowania ultrafioletowego, chroniąc rośliny przed jego negatywnym wpływem.
Inne fitoskładniki to substancje aromatyczne, takie jak te zawarte w czosnku lub cebuli. Odpowiadają one za ochronę roślin przed wirusami i bakteriami.
W kontekście endometriozy szczególnie pozytywne działanie wykazują wtórne substancje roślinne, takie jak:
- żółte barwniki roślinne (izoflawony),
- ciemne i czerwone barwniki roślinne (lignany),
- niebieskie, fioletowe i czerwone barwniki roślinne (flawonoidy, np. antocyjany).
- Dodatkowo, czerwono-pomarańczowe do żółtych pigmenty (karotenidy) również wpływają korzystnie na organizm w przypadku endometriozy.
Zasada jest prosta: im bardziej kolorowe, intensywnie wybarwione i różnorodne są owoce i warzywa, tym lepiej!
Antyoksydanty i endometrioza: dlaczego są ważne w tej chorobie?
Działanie antyoksydantów odgrywa kluczową rolę w przypadku endometriozy z kilku istotnych powodów:
Redukcja stanów zapalnych. Endometrioza współistnieje ze stanami zapalnymi, a antyoksydanty mogą odgrywać istotną rolę w ich łagodzeniu. To z kolei przyczynia się do zmniejszenia dolegliwości bólowych i poprawy komfortu życia.
- Regulacja poziomu hormonów. Pewne antyoksydanty posiadają zdolność wpływania na równowagę hormonalną, co ma istotne znaczenie w kontekście endometriozy, gdzie zaburzenia hormonalne odgrywają kluczową rolę w przebiegu choroby.
- Ochrona przed stresem oksydacyjnym. Endometrioza związana jest z zwiększonym stresem oksydacyjnym, prowadzącym do potencjalnego uszkodzenia komórek. Antyoksydanty neutralizują te szkodliwe wolne rodniki, zapewniając ochronę komórek przed uszkodzeniem.
Skonsultowanie diety z profesjonalnym dietetykiem może być pomocne w dostosowaniu spożycia antyoksydantów do indywidualnych potrzeb. Sprawdź Jak wygląda konsultacja dietetyczna?
Inne ważne składniki w diecie a endometrioza
Nie tylko ograniczone spożycie witamin A, C i E negatywnie wpływa na przebieg endometriozy, lecz także niedobór innych istotnych witamin i pierwiastków śladowych może prowadzić do zwiększonego stresu oksydacyjnego, osłabienia układu odpornościowego oraz sprzyjania stanom zapalnym. Warto zwrócić szczególną uwagę na: kwas foliowy, cynk i selen.
Kwas foliowy – Kwas foliowy pełni kluczową rolę w redukcji stresu oksydacyjnego, działając zarówno jako przeciwutleniacz, jak i wspierając organizm w produkcji enzymów, które zmniejszają stany zapalne. Jego niedobór może prowadzić do zakłóceń w tych procesach, co może zaostrzać objawy endometriozy.
Cynk – Cynk odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz jako przeciwutleniacz. Niedobór cynku może prowadzić do osłabienia mechanizmów obronnych organizmu, co z kolei sprzyja stanom zapalnym i zwiększa podatność na stres oksydacyjny.
Selen – Selen działa jako silny przeciwutleniacz i wspomaga organizm w neutralizacji szkodliwych wolnych rodników. Jego niedobór może zakłócać równowagę między oksydacją a antyoksydacją, co może negatywnie wpływać na zdrowie kobiet z endometriozą.
Gdzie znajdziemy kwas foliowy, cynk i selen?
Kwas foliowy występuje w świeżych, zielonych warzywach takich jak szpinak, rzeżucha, szparagi, pietruszka, oraz w roślinach strączkowych, np. soczewicy. Dodatkowo, źródłem kwasu foliowego są również pomidory, jeżyny i pomarańcze.
Cynk, będący pierwiastkiem śladowym, nie tylko wspomaga układ odpornościowy, ale także uczestniczy w procesie rozwoju hormonów. Owocami i warzywami bogatymi w cynk są soczewica, biała fasola, soja, kukurydza, ostrygi, produkty pełnoziarniste. Dodatkowo, sery, płatki owsiane i orzechy również są wartościowym źródłem tego pierwiastka.
Selen, podobnie jak cynk, to pierwiastek śladowy odgrywający kluczową rolę w zapobieganiu uszkodzeniom komórek spowodowanym stresem oksydacyjnym. Selen neutralizuje wolne rodniki, chroniąc przed szkodliwymi procesami komórkowymi. Warto zaznaczyć, że selen jest niezbędny, a jego spożycie powinno odbywać się głównie poprzez pożywienie. Naturalne źródła selenu to czosnek, orzechy brazylijskie, grzyby i kapusta, które efektywnie magazynują ten pierwiastek, zależnie od zawartości selenu w glebie, w której rosną.
Podsumowanie - antyoksydanty i endometrioza
Podsumowując, antyoksydanty odgrywają kluczową rolę w łagodzeniu objawów endometriozy, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. Owoce, warzywa, tłuszcze, ryby, nasiona, orzechy i przyprawy są bogatymi źródłami antyoksydantów. Wzmożone spożycie owoców i warzyw, zwłaszcza tych z witaminami C i E, może znacząco redukować przewlekłe dolegliwości bólowe.
Fitoskładniki, obecne w produktach roślinnych, także wpływają korzystnie na zdrowie i łagodzą objawy endometriozy.
Dodatkowo, kwas foliowy, cynk i selen są kluczowymi składnikami, których niedobory zwiększają stres oksydacyjny. Znajdziemy je w zielonych warzywach, soczewicy, pomidorach, jeżynach, pomarańczach (kwas foliowy), soczewicy, fasoli, soi, kukurydzy, serach, płatkach owsianych, orzechach (cynk), oraz czosnku, orzechach brazylijskich, kapuście (selen).
Skonsultowanie diety z dietetykiem klinicznym pomaga dostosować spożycie do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.
Antyoksydanty i endometrioza to zdecydowanie dobre połącznie!
- Vitale SG, Capriglione S, Peterlunger I, et al. The Role of Oxidative Stress and Membrane Transport Systems during Endometriosis: A Fresh Look at a Busy Corner. Oxid Med Cell Longev. 2018;2018:7924021. Published 2018 Mar 21. doi:10.1155/2018/7924021
- Santanam N, Kavtaradze N, Murphy A, Dominguez C, Parthasarathy S. Antioxidant supplementation reduces endometriosis-related pelvic pain in humans. Transl Res. 2013;161(3):189-195. doi:10.1016/j.trsl.2012.05.001
- Harris HR, Eke AC, Chavarro JE, Missmer SA. Fruit and vegetable consumption and risk of endometriosis. Hum Reprod. 2018;33(4):715-727. doi:10.1093/humrep/dey014
- Pisz, P., Wantusiak, P., Głód, B.K., & Kubiak, M.S. (2010). Antyoksydanty w produktach spożywczych, ich rola i właściwości. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2/2010. Instytut Chemii, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach; Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska.
- Skotnicka, M., Golan, M., Szmukała, N. (2017). Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej. Ann. Acad. Med. Gedan., 47, 119-127. Zakład Towaroznawstwa Żywności, Gdański Uniwersytet Medyczny, kierownik: dr Magdalena Skotnicka. Student Wydziału Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny.
