Migrena i endometrioza: wspólne leczenie?

Nowa nadzieja dla pacjentek z endometriozą: czy leki na migrenę mogą stać się przełomem w terapii niehormonalnej?

Endometrioza i migrena – dwa oblicza jednej choroby?

Endometrioza to przewlekła choroba zapalna, która dotyczy nawet 10% kobiet w wieku rozrodczym. Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób przewlekłych, jej rozwój wiąże się z dysfunkcją układu immunologicznego i nasilonym stanem zapalnym. Przez wiele lat podstawowymi strategiami terapeutycznymi były leczenie hormonalne i chirurgiczne, często o ograniczonej skuteczności i z licznymi działaniami niepożądanymi. Nowe badanie opublikowane przez zespół z Boston Children’s Hospital i Harvard Medical School rzuca światło na możliwość zastosowania leków z zupełnie innej dziedziny: leczenia migreny. Czy CGRP-blokery mogą zapoczątkować nową erę w terapii endometriozy?

Model zwierzęcy jako punkt wyjścia do nowej terapii

Badanie przedkliniczne opublikowane w 2024 roku w „Science Translational Medicine” opisuje model myszy, u których wprowadzono komórki endometrium do jamy otrzewnej, wywołując powstanie zmian przypominających ludzką endometriozę. Myszy te doświadczały nadwrażliwości bólowej oraz wykazywały wzrost objętości zmian endometrialnych. Kluczowym odkryciem było to, że zablokowanie ścieżki CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide) oraz jej receptora RAMP1 prowadziło do istotnego zmniejszenia intensywności bólu oraz ograniczenia wzrostu zmian. Co istotne, efekt ten osiągnięto za pomocą leków już zatwierdzonych przez FDA do leczenia migreny, takich jak rimegepant, ubrogepant, fremanezumab i galcanezumab. Skuteczność tych preparatów w modelu zwierzęcym sugeruje realny potencjał do dalszego rozwoju klinicznego.

Rola CGRP w komunikacji nerwowo-immunologicznej

CGRP to neuropeptyd, który odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu sygnałów bólowych i regulacji stanu zapalnego. Co istotne, pełni on również funkcję mediatora między układem nerwowym a układem odpornościowym — zwłaszcza makrofagami — przyczyniając się do rozwoju i utrwalenia zmian endometrialnych. Badania pokazują, że CGRP występuje w wysokim stężeniu w zmianach endometrialnych, a jego poziom zmienia się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. W badaniu klinicznym przeprowadzonym w Berlinie (Charité) wykazano, że kobiety z endometriozą i współistniejącą migreną mają odmienny wzorzec wydzielania CGRP w porównaniu do kobiet zdrowych, co dodatkowo potwierdza jego znaczenie w patogenezie choroby.

Uszkodzenie nerwów czuciowych – podwójny efekt terapeutyczny

Eksperymenty na modelu zwierzęcym wykazały również, że uszkodzenie lub dezaktywacja nerwów czuciowych nie tylko znacząco redukuje odczuwanie bólu, ale także prowadzi do zmniejszenia objętości samych zmian. Podkreśla to podwójną rolę tych włókien nerwowych — zarówno w przewodzeniu bólu, jak i w promocji wzrostu ognisk endometrialnych.

Leki na migrenę w leczeniu endometriozy – szansa na terapię bez hormonów

Zastosowanie leków przeciwmigrenowych w terapii endometriozy mogłoby oznaczać istotny przełom terapeutyczny. Po pierwsze, oferują one możliwość leczenia niehormonalnego, co jest szczególnie ważne dla pacjentek planujących ciążę lub nietolerujących terapii hormonalnych. Po drugie, są to leki już dopuszczone do użytku klinicznego w innym wskazaniu, co może znacząco skrócić czas potrzebny na ich wdrożenie w ginekologii. Po trzecie, ich mechanizm działania został dobrze zbadany, a dotychczasowy profil bezpieczeństwa — w tym w kontekście reprodukcyjnym — wydaje się korzystny.

Potrzeba dalszych badań klinicznych

Należy jednak podkreślić, że opisane wyniki dotyczą badań przedklinicznych na zwierzętach. Choć dane są obiecujące, niezbędne są dalsze badania kliniczne z udziałem kobiet z endometriozą, które pozwolą na ocenę skuteczności, bezpieczeństwa, optymalnego dawkowania oraz długoterminowych efektów terapii CGRP-blokerami. Konieczne jest również zidentyfikowanie tych grup pacjentek, które mogą odnieść największe korzyści z tego typu leczenia.

Przyszłość leczenia endometriozy: od neurologii do ginekologii

Wnioski płynące z przedstawionego badania mają znaczenie nie tylko teoretyczne, ale przede wszystkim praktyczne — dla kobiet żyjących z przewlekłym bólem i ograniczoną jakością życia. Jeśli przyszłe badania potwierdzą skuteczność CGRP-blokerów, mogą one stać się realną alternatywą terapeutyczną, oferującą kontrolę objawów bez potrzeby sięgania po leczenie hormonalne czy operacyjne.

To kolejny przykład na to, jak interdyscyplinarne podejście i synergia między dziedzinami — w tym neurologią i ginekologią — mogą doprowadzić do rzeczywistych innowacji w medycynie kobiecej. Obecnie pozostaje czekać na dalszy rozwój badań klinicznych i pierwsze wyniki z udziałem pacjentek.

Patrycja Furs

Jestem autorką bloga EndoDziewczyna oraz książki "Przewodnik po endometriozie" i "Dziennik objawów endometriozy". Od wielu lat sama zmagam się z endometriozą i adenomiozą. W swoich publikacjach prezentuję rzetelną, opartą na badaniach naukowych wiedzę na temat tej choroby, która dotyka co roku tysiące Polek. Jestem absolwentką Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Interesuję się zdrowym i zrównoważonym stylem życia oraz jego wpływem na życie z chorobą przewlekłą.